Đâu mới cập nhật rồi bóng nhà tre cổ!.

Tôi luôn tự hứa phải giữ ngôi nhà, có tu bổ cũng phải hết sức cẩn thận, phải giữ sao cho đúng nguyên dạng

Xưa, mỗi cây tre phải ngâm dưới bùn hàng năm mới vớt lên. Bên khóm chuối cạnh nhà: Gáo múc nước bằng dừa tựa vào ảng nước bằng đất nung.

“Tôi biết tấm lòng cha tôi với ngôi nhà. Tuốt vì kèo, đòn tay… đều bằng tre ngâm có đường kính chưa tới 10cm, sẫm màu. Thành ra, hiện giờ nhà rôi thành nhà mái tranh, vách.

Nhiều thợ chẻ tre đan nan cót, đan giỏ mang xuống phố Hội bán cho thương thuyền. Xây tường. Tôi phải chọn bảo quản, phải giữ ngôi nhà bằng mọi cách, phải xi măng. Ông Nam nhớ về thời xưa, cái thời mà những làng xóm dọc sông Thu Bồn, Vĩnh Điện luôn phủ rợp bóng tre.

Ông Nam dự tính đan những tấm phên, rồi dán phên vào tường để người dưng nhìn thấy tưởng tường vẫn bằng tre. Kinh phí không bao nhiêu, quan trọng là có làm hay không thôi". Đã bao lần con cháu bảo phá ngôi nhà đi, nhưng ông Nam can ngăn vì đây là kỷ niệm của cả bốn đời người, từ thuở thánh sư, nơi ông cất tiếng khóc chào đời.

Giữa những tấm phên thưng vách để lộ ra những song cửa tre cật. Bảo tàng thì tôi bất lực. Tôi đích thực rối trí.

Nhưng tuy ranh giới rất phong thanh, bảo tồn và bảo quản là hai chuyện hoàn toàn khác nhau. Nhìn từ ngoài vào, đã thấy ngôi nhà đứng quá ư lạc điệu. Tôi quá già, tiền đâu. Thời bấy giờ, chỉ hào phú mới làm nhà trụ cột gỗ kê đá, còn hồ hết đều ở nhà tre, cột chôn đất.

Xi măng. Rèm cửa trước, lá cửa hông đều đan tre chẻ mỏng, có cây chống; các nẹp tre được buộc bằng dây mây tinh tế. Nên, có thể nói đây là ngôi nhà mang đầy đủ hồn cốt dân dã của làng quê Việt.

Nhức mắt khi nhìn ngôi nhà cột lim, tre láng bóng bị xen vô bởi những bức tường bê tông! Vào nhà, khu thờ cúng xưa cũng đã bê tông hóa. Loay hoay bảo quản đủ đường  Ngôi nhà hiện thời, tường đã bị xi măng hóa Ngôi nhà rôi đó vẫn đang được bao bọc bởi một khuôn viên đậm đặc tính truyền thống: Phía trước là sân vuông, phía sau lũy tre vờn bóng; cửa trái dẫn xuống nhà bếp, chuồng heo.

Nhà tre còn được gọi là nhà rôi. Chừ, nó như thế, tôi rất đau lòng

Nhưng, nhà là do cố của ông Nam mua lại từ một người hàng xóm nên tuổi của nó còn hơn thế nữa nếu tính luôn 20 năm nó thuộc về chủ trước.

Theo tôi, cùng với những di tích còn lại của dinh trấn Thanh Chiêm và thành cổ La Qua, ngành chức năng nên có cách đưa ngôi nhà vào bảo tồn nhà Việt. Thế nhưng, đầu năm nay, vì phên quá hư hại, ông đã sửa lại bằng cách.

"Ai bảo tre không bền? Nan tre mỏng nhưng trét dầu rái nên rất chắc. Giàn cột lim chu vi gốc chỉ chừng 50cm nhưng chôn dưới đất trăm năm không hư hại. " - Ông thông tõ. Với mái lợp tranh săng, nhà rôi của ông Nam rộng chừng 40m2, xoay mặt về nhánh sông Khúc Lũy - địa danh gắn liền với thành cổ La Qua, dinh trấn Quảng Nam thời chúa Nguyễn. Có người làm cả những khung nhà tre ngâm, vác ra cửa Hàn bán cho ai cần làm nhà mới.

Qua năm tháng chiến tranh, đặc biệt năm Mậu Thân 1968, cả làng Khúc Lũy, La Qua đều trúng đạn, thế mà nhà vẫn y nguyên và vẫn đứng vững trong những trận bão ác liệt. " - Ông Nam nghẹn lời. Ông Nam kể tiếp: Mấy năm trước, mái tranh cũng dột, vài chỗ ông phủ tôn chống dột. "Nhưng, như thế thì quá giả tạo, còn đâu cốt cách nhà Việt. Giờ đã lợp lại bằng tranh nhưng dù gắng thế nào thì vẫn không thể làm được mái tranh y hệt cách làm mái xưa kia.

Qua 100 năm tồn tại với bao biến thiên, đá cũng biến dạng chứ nói chi đến tre. Thời ấy đã quá xa xăm. Nền nhà đất nện; 1 gian 2 chái, gian giữa thờ phụng tiên nhân. Trước đó, năm 1983, tổ sư đã phải thay mới vách phên nhưng vẫn đan theo kiểu cũ và vẫn giữ nguyên một tấm phên nhỏ chắn phần trên cùng hai tấm cửa nan ở hai gian đầu hồi. Mấy năm nay, vách phên nan bị thủng, ông Nam đã loay hoay đủ đường để bảo quản.

Cách đây chừng 3 năm thôi, vách hai đầu hồi là những tấm phên lương trét phân trâu trộn nước cây bời lời; vách trước, vách sau đan công phu hơn với những nẹp tre trang hoàng.

Tôi đã thử đặt một mẩu tre ngâm dưới một khúc gỗ. Nhưng không gian dân dã, thanh bình này cũng đã bị xâm thực bởi bê tông cốt thép. Mai Thành Dũng. Một tháng quan sát, tôi thấy mối dưới đất phải lèn qua tre để ăn gỗ, tre không hề hấn gì. Ngôi nhà xuyên thế kỷ  Ngôi nhà tre của ông Nam cách đây 6 năm Tính đến đời ông Nam, ngôi nhà truyền đã 4 đời, dùng đã 103 năm.

" - Ông Nam nói. Họa sĩ Nguyễn Thượng Hỷ, người nhiều năm nghiên cứu về kiến trúc nhà cổ, đã nhiều năm lui tới ngôi nhà này để nghiên cứu, nhận xét: “Cả nước mình, bây chừ tìm không ra nhà rôi có tuổi trăm năm thế này đâu.